احتمالا بارها برایتان پیش آمده که زمان اتصال هندزفری یا شارژر یا یواِسبی به تلفن همراه خود، متوجه عدم کارایی آنها یا به قولمعروف عدم خواندنشان توسط دستگاه میشوید. اگر خود این دستگاههای جانبی مشکلی نداشته باشند احتمالا گوشی شما در بخش آیسی یا ریزتراشههای مربوط به آنها دچار مشکل شده است. کمی فکر کنید. گوشیتان چندبار تا امروز از دستتان به زمین افتاده است؟ همین ضربهها میتواند مدارهای مجتمع موبایل (همان ای سی موبایل) شما را با مشکل مواجه کند. اما آی سی چیست و این مدارهای مجتمع چه کاری انجام میدهند که تا این حد حساسیت بالایی دارند؟
آی سی چیست؟
در جواب آی سی چیست باید گفت آی سی درواقع یه قطعه کنترل پاور یا یک ریزتراشه مهم است که در بخش برق اغلب دستگاههای الکترونیک و از جمله همه تلفنهای همراه وجود دارد. integrated circuit یا به فارسی مدار مجتمع یک تراشه الکترونیکی جزو componentهای دستگاه گوشی محسوب میشود که مقدار یا اندازه ولتاژ جریان مورد نیاز برق شارژ شده را در سایر قسمتهای تلفن همراه توزیع میکند.
آی سی مخفف چه کلمه ای است؟
اما آی سی چیست و نام آن از چه کلماتی برگرفته میشود؟ IC مخفف “Integrated Circuit” یا مدار مجتمع است. مدار مجتمع را به عنوان یک گجت الکترونیکی کوچک و فوق هوشمند در نظر بگیرید که میتواند کارهای مختلف را همزمان انجام دهد. ساختار این مدار به این شکل است که قطعات الکترونیکی مختلف مانند سوئیچ، مقاومت و خازن را روی یک تخته کوچک یا تراشه که از سیلیکون ساخته شده، قرار میدهند. هر قطعه موظف است کار خاصی را انجام دهد؛ برای مثال برخی مسیر برق را باز و بسته کرده، برخی جریان برق را کاهش میدهند و بعضی دیگر برق را به جایی که باید برود هدایت میکنند.
تاریخچه ساخت آی سی
اما تاریخچه آی سی چیست و ایده ساخت این قطعات از کجا نشأت میگیرد؟ آی سیهایی که امروزه در گوشیهای هوشمند میبینیم، شکل تغییریافتهای از آی سیهای اولیه هستند. این قطعات بسیار کوچک بوده و چندین ترانزیستور، مقاومت، خازن و عناصر دیگر دارند که به هم پیوسته روی یک بستر نیمه هادی قرار گرفتهاند. بیایید تاریخچه ساخت این قطعات را با دقت بیشتری بررسی کنیم.
تاریخچه ساخت مدارهای مجتمع (IC) یک روند طولانی بود که با اختراع ترانزیستورها در سال ۱۹۴۷ آغاز شد. مفهوم کوچکسازی یا miniaturization، در دهه ۱۹۵۰ ظهور کرد و ادغام ترانزیستورهای کوچکتر روی یک تراشه واحد را متصور شد. در سال ۱۹۵۸، جک کیلبی اولین آی سی کاربردی را ساخت که از ترانزیستورها، مقاومتها و خازنها بر روی یک تراشه ژرمانیومی استفاده میکرد. همزمان، فرآیند مسطح (Planar Process) رابرت نویس، تولید ICها را روی سطوح مسطح سیلیکونی امکانپذیر و تولید را ساده کرد. بهبود مستمر فرآیندهای تولید، متریالهای مورد استفاده و توسعه طراحی نیمه هادیها، تکامل آی سیها را به پیش برده و به تولید دستگاههای قدرتمند و کاربردی امروزی انجامیده است.
سیر تکامل آی سی ها
در بالا خلاصهای از تاریخچه آی سیها را ارائه دادیم؛ اما بد نیست کمی جزئیتر به آن بپردازیم و بررسی کنیم که سیر تکامل آی سی چیست. در ادامه با روند ساخت آی سی از گذشته تاکنون آشنا خواهیم شد:
اختراع ترانزیستور (۱۹۴۷)
اگر نمیدانید نقطه آغاز IC چیست، باید گفت که داستان آی سیها با اختراع ترانزیستور آغاز میشود. ترانزیستورها را به عنوان کلیدهای کوچکی در نظر بگیرید که جریان الکتریسیته را کنترل میکنند. قبل از آنها، اجزای بزرگ و پرمصرفی به نام لامپ خلأ (Vacuum Tube) وجود داشت؛ اما در سال ۱۹۴۷، دانشمندان یک ترانزیستور کوچک و کارآمد ساختند که برای صنعت الکترونیک یک تحول بزرگ محسوب میشد.
تولد مدار مجتمع (۱۹۵۸-۱۹۵۹)
تصور کنید چندین ترانزیستور و سایر قطعات روی یک تراشه کوچک کنار هم قرار گرفته باشند. در سال ۱۹۸۵، دو فرد به نام جک کیلبی و رابرت نویس، به طور جداگانه نحوه انجام این کار را کشف کردند. ایده مدار مجتمع و اختراع آن، به سازندگان فهماند که میتوان چندین جزء را روی یک تراشه قرار داد.
فرآیند مسطح (Planar Process) و آی سیهای سیلیکونی (دهه ۱۹۶۰)
با درک اینکه آی سی چیست، کمکم شرکتها شروع به استفاده از مادهای به نام سیلیکون برای ساختن این تراشهها کردند. آنها همچنین به راههای بهتری برای ساخت و فیکس کردن قطعات روی تراشه دست یافتند. این باعث شد که چیپها قابل اعتمادتر و راحتتر ساخته شوند، مانند ساخت یک سازه با بلوکهای لگو.
ماسفت و تکنولوژی CMOS (دهه ۱۹۶۰-۱۹۷۰)
در این دهه نوع خاصی از سوئیچها به نام ماسفت (MOSFET) اختراع شد. این سوئیچ بسیار کارآمد بود و انرژی کمتری مصرف میکرد. بعدها، این سوئیچها را به روشی هوشمند به نام CMOS ترکیب کردند که باعث صرفهجویی بیشتر در مصرف برق شد.
ریزپردازندهها و انقلاب دیجیتال (دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰)
یک مغز کوچک را تصور کنید که در کامپیوتر قرار دارد و همه کارهای آن را مدیریت میکند. ریزپردازندهها مانند مغز هستند و در دهه ۷۰-۸۰ میلادی، به کوچکتر و هوشمندتر شدن رایانهها کمک کردند. اگر برایتان سوال پیش آمده که ربط این موضوع به آی سی چیست، در پاسخ باید گفت اگر این اختراعات ریز و درشت در طول زمان اتفاق نمیافتادند، دانشمندان نمیتوانستند ناگهان به فکر ساخت آی سی بیفتند. ریزپردازندهها منجر به انقلاب دیجیتال شدند و راه را برای دستگاههایی با تراشههای کوچکتر هموار کردند.
پیشرفتها در تلفنهای همراه (دهه 1980-1990)
در این دوره، تولیدکنندگان بخشهای مختلف مانند مغز (ریزپردازنده) و رادیو را در یک تراشه کنار هم قرار دادند. این امر به کوچکتر و قدرتمندتر شدن تلفنهای همراه کمک کرد. قطعاتی مانند پردازنده، حافظه و رادیو در تراشهها ادغام شدند و تلفنهای همراه را فشرده و قدرتمند ساختند.
گوشیهای هوشمند (دهه ۲۰۰۰ تاکنون)
با گذشت زمان، تلفنها هوشمندتر شدند و میتوانستند کارهای بیشتری مانند گرفتن عکس و اتصال به اینترنت را انجام دهند. گوشیهای هوشمند با آی سیهای کوچک خود، مانند کامپیوترهای جیبی هستند که میتوانند بسیاری از کارها را همزمان انجام دهند. شرکتهای بزرگی مانند اپل و سامسونگ به تحقق این امر کمک کردند.
ای سی موبایل از چه چیزی ساخته شده؟
مدار مجتمع (IC) در حقیقت قطعهای الکترونیکی اما نیمه هادی است كه بر روی آن هزار یا میلیون مقاومت كوچک، خازن و ترانزیستور نصب و قرار داده میشود. یک IC میتواند به عنوان تقویتکننده، نوسانساز، تایمر، شمارنده، حافظه کامپیوتر یا ریزپردازنده عمل کند. این قطعه معمولاً از سیلیکون ساخته میشود و میتواند از صدها تا میلیونها ترانزیستور، مقاومت و خازن را در خود جای دهد. برای تهیه ای سی EMMC نیز می توانید به فروشگاه معتبر ای سی استور مراجعه کنید.
اما غیر از سیلیکون، آی سی گوشی ساخته شده از چیست؟ اجزای استفاده شده در یک IC از خارج قابل مشاهده نیستند. این ریزقطعات در تراشه نیمههادی ساخته شدهاند و قابل حذف نیستند. خازنهای بیش از 30 PF در IC استفاده نمیشوند و همچنین نمیتوان سلفها و ترانسفورماتورها را در داخل تراشه IC قرار داد اما همانطور که اشاره شد، هزاران و میلیونها ترانزیستور دو قطبی و CMOS (نیمه هادی نیمه اکسید فلز) FET در ساخت IC استفاده میشود.
ایدهٔ اصلی استفاده از ای سی موبایل چیست ؟
در حقیقت ایده اساسی استفاده از مدارهای مجتمع این است که یک مدار کامل، با تعداد زیادی از اجزای سازنده و اتصالات بین آنها بهدست آید تا همه چیز را به شکل ریز میکروسکوپی بر روی سطح یک قطعه سیلیکون بازسازی کنیم. این ایده فوقالعاده هوشمندانهای بود و هست که انواع ابزارهای میکروالکترونیک از ساعتهای دیجیتال و ماشین حسابهای جیبی گرفته تا موشکها و بازوهای فرود ماه با ناوبری ماهوارهای داخلی را ممکن کرده است و حالا در گوشیهای موبایل هوشمند نیز استفاده میشود و آی سی موبایل یکی از مهمترین قطعات تلفنهای هوشمند امروزیست که لحظهای از دست ما جدا نمیشوند.
جالب است بدانید که آیسیها یا مدارهای مجتمع برنامهها و اپلیکیشنهای مخصوص به خودشان را هم دارند. در یک شما و دستهبندی کلی برنامههای کاربردی یک IC موارد کاربردی زیر را شامل میشود: رادار، ساعت مچی، تلویزیونها، رایانه شخصی، پردازندههای ویدئویی، تقویتکنندههای صوتی، دستگاههای حافظه، دستگاههای منطقی و رمزگذارها و رمزگشاهای فرکانس رادیویی.
ای سی در موبایل چیست؟
واقعا IC مشخصا در موبایل چه استفادهای دارد؟ کار و عملکرد این مدارهای مجتمع در گوشیهای تلفن همراه میتواند مثلا بلندگو و میکروفون تلفن همراه را کنترل کند و اساسا دسترسی به هندزفری و یواسبی و شارژ و … را در کمترین فضا فراهم کند. مثلا اگر آی سی صدای دستگاه شما معیوب باشد، بلندگو و میکروفون تلفن همراهتان کار نمیکند و در برخی موارد حتی مجموعه دستگاه موبایلی شما میتواند از بین برود.
حالا که فهمیدیم آی سی گوشی چیست ، اصلا از کجا بدانیم که تلفن همراه ما آی سی دارد و این قطعه درست کار میکند؟ اگرچه معماری سازنده ممکن است متفاوت باشد، اما شما در تلفنهایی که باتری داخلی دارند IC را نزدیک به ترمینال باتری پیدا خواهید کرد و بیشتر اوقات آن را در پشت یا بالای PCB در سیم قرار میدهند که به PCB پیچ و توسط فلز نقره اندود محافظت میشود.
برای بررسی IC موبایل خود از منبع تغذیه Analog DC استفاده کنید. منبع تغذیه DC را روشن کنید و از طریق تلفن همراه خود با هر شماره تماس بگیرید. سوزن DC آمپر شروع به حرکت میکند. این یعنی عملکرد شبکه IC دستگاه خوب است و خطایی ندارد. برای آزمایش IC نیز کافیست فقط با شروع ولتاژ تغذیه، آن را با انگشت لمس کنید. توجه داشته باشید که آیا IC به طور طبیعی در حال گرم شدن است یا اینکه بعد از 10-12 ثانیه دیگر قادر به لمس آن نیستید. اگر IC بسیار سریعتر از این گرم میشود، یعنی مشکلی وجود دارد و احتمال آسیبدیدگی IC و دستگاه میرود.
چند نوع آی سی یا مدار مجتمع موبایل وجود دارد؟
برای درک بهتر اینکه واقعا ای سی موبایل چیست و چه کاری انجام میدهد، بد نیست انواع آن را هم بشناسیم. اساساً یک آی سی دقیقا بسته به کاربردی که دارد به صورت خطی (آنالوگ) یا دیجیتال دستهبندی میشود. IC خطی روی سیگنال آنالوگ کار میکند. جایی که سیگنال خروجی با توجه به سیگنال ورودی متغیر تغییر میکند و IC دیجیتال روی سیگنال دیجیتال کار میکند. یعنی یک سیگنال خروجی تعریف شده از یک سیگنال ورودی مشخص دریافت میشود.
فناوری موجود در مدارهای مجتمع آنالوگ با کنترل سیگنالهای مداوم کار میکنند و قادر به انجام کارهایی مانند فیلتر کردن، تقویت، تغییر شکل و مدولاسیون و غیره هستند. همچنین آیسیهای خطی و آیسیهای RF که روی سیگنال دیجیتال کار میکنند، بر اساس اجزای الکترونیکی مورد استفاده، انواع مختلفی دارند: CMOS (نیمههادی فلز اکسید مجانی)، DSP (پردازشگر سیگنال دیجیتال)، DRAM (حافظه دسترسی تصادفی پویا)، ROM (حافظه)، PROM (حافظه فقط خواندنی قابل برنامهریزی).
نکته دیگر در شناخت اینکه آی سی موبایل چیست و در مورد مدارهای مجتمع دیجیتال این است که این نوع ICها دارای دو سطح تعریف شده 0 و 1 هستند که به این معنی است که آنها روی ریاضیات باینری کار میکنند که در آن 1 به معنای روشن و 0 به معنای خاموش است. چنین آیسیهایی با بیش از میلیونها فلیپفلاپ، گیت مدارهای منطقی و موارد دیگر، که همه در یک تراشه گنجانده شدهاند، کار میکنند. نمونههای معروف ICهای دیجیتال میکروکنترلرها و ریزپردازندهها هستند.
بعد از توضیح اینکه آی سی گوشی چیست باید گفت در تکنولوژیهای بهروز شده گاهی همزمان از ICهای دیجیتال و آنالوگ بر روی یک تراشه استفاده میشود و IC حاصل بهعنوان مدارهای مجتمع سیگنال مخلوط شناخته میشوند. همچنین ICهای اکتسابداده (شامل مبدلهای A/D ، مبدل D/A ، پتانسیومترهای دیجیتال) هم وجود دارند که به آی سی ساعت / زمانبندی معروف هستند.
انواع آی سی
همانطور که گفته شد آی سیها به دو دسته اصلی آی سی دیجیتال و آی سی آنالوگ تقسیم میشوند؛ که در ادامه به معرفی هرکدام میپردازیم:
آی سی آنالوگ
آی سیهای خطی یا آنالوگ که بیشتر به عنوان تقویت کننده فرکانس صوتی و همینطور رادیویی استفاده میشوند، در هر دو سیگنال آن ورودی و خروجی پیوسته است. سطح سیگنال خروجی تابعی خطی از سطح سیگنال ورودی بوده و سطح سیگنال خروجی به سطح سیگنال ورودی بستگی خواهد داشت. این آی سیها با سیگنالهای مداوم کار کرده و کارهایی مثل تقویت، فیلتر کردن و … را انجام میدهند.
آی سی دیجیتال
آی سیهای دیجیتال دارای دو سطح تعریف شده 1 و 0 هستند و بدین ترتیب بر اساس ریاضیات باینری کار میکنند. در این نوع ریاضیات 1 یعنی روشن و 0 به معنای خاموش است. آی سیهای دیجیتال شامل گیتهای منطقی، فلاپ، شمارنده و موارد دیگر هستند که در یک تراشه گنجانده میشوند.
کاربرد آی سی
دانستن اینکه آی سی چیست نقش زیادی در به کار بردن این قطعه دارد. به همین دلیل در این قسمت میخواهیم با کاربرد آی سی آشنا شویم. آی سی مانند تقویت کننده یا حافظه کامپیوتر بوده و از سیلیکون و همینطور یک ویفر کوچک ساخته شده است. اجزای الکتریکی مثل دیودها، ترانزیستورها، مقاومتها و … نیز در آی سی به شکل کوچک شده، قرار دارند. کاربرد آی سی بسیار متنوع بوده به طوری که هر چیزی که با اجزای مجزا طراحی و یا ساخته شود را میتوان در آی سی قرار داد. علاوه بر آن کاربرد آی سی در حال گسترش است و انجام محاسبات نیز از کاربرد آی سی محسوب میشود.
عملکرد آی سی در موبایل کنترل بخشهایی مانند میکروفون و بلندگو بوده و دسترسی به یک سری امکانات را در کمترین فضا فراهم میکند. همچنین در صورتی که عملکرد آی سی صدا در بخشهایی با مشکل مواجه شود، میکروفون گوشی نیز از کار خواهد افتاد. در مواردی نیز ممکن است گوشی موبایل اصلا کار نکند. از کاربرد آی سی میتوان به مواردی مانند تلویزیونها، رادار، ساعت مچی، آبمیوهگیری، دستگاه منطقی، دستگاه حافظه، برنامه شمارنده کامپیوتری، پردازنده ویدیویی و رمزگشاهای فرکانس رادیویی اشاره کرد.
در فناوری یکپارچه کلیه قطعات الکترونیکی و اتصالات آنها در یک تراشه سیلیکونی ساخته شده و هنگامی که آی سیهای یکسان به طور گسترده تولید میشوند از این فناوری استفاده میکنند. این آی سیها قیمت مناسبی هم دارند. در فناوری هیبریدی، قطعات به شکل مجزا روی یک ماده سرامیکی نصب شده و بعد با سیم یا الگوی متالیزاسیون به هم متصل خواهند شد. علاوه بر آن زمانی که آی سیهای دیجیتال و آنالوگ بر روی یک تراشه قرار داشته باشند، آی سی به وجود آمده به عنوان مدارهای مجتمع سیگنال مختلط شناخته خواهد شد.
انواع آی سی در موبایل
حال که به خوبی کاربرد آی سیها و همینطور طریقه ساخت آنها آشنا شدید، زمان آن رسیده تا با انواع IC موبایل آشنا شوید. از همین رو در ادامه قصد داریم به معرفی انواع آی سی موبایل میپردازیم:
آی سی تغذیه موبایل
این آی سی از قطعات مهم در موبایل محسوب شده و وظیفه تامین ولتاژ را بر عهده دارد. در صورتی که این آی سی از کار بیفتد، موبایل شما آسیب جدی میبیند. آی سی تغذیه بسیار حساس بوده و از آنجایی که با جریان برق در ارتباط است، در معرض خطر آسیب دیدگی قرار دارد. این آی سی مدارهایی با حالت جامد بوده و میتوانند جریان و جهت برق را کنترل کنند.
آی سی لایت
این آی سی ویژه گوشیهایی است که دارای صفحه نمایش ال سی دی هستند. آی سی لایت از باتری تامین شده و در صورتی که خراب شود، نور پس زمینه صفحه نمایش خاموش خواهد شد.
طریقه ساخت آی سی
برای اینکه بدانیم یک آی سی یا تراشه پردازنده چگونه ساخته میشود، باید با عنصر شیمیایی خام مثل سیلیکون آشنا باشیم. این ترکیب خام به صورت شیمیایی ناخالص شده و دارای خواص الکتریکی متفاوتی است. از طرفی برای تولید آی سی دو نوع فناوری وجود دارد که یکی فناوری یکپارچه بوده و دیگری نیز فناوری هیبریدی است.
آی سی شارژ
این آی سی وظیفه کنترل شارژ شدن گوشی را بر عهده دارد و از یک سمت به سوکت شارژ متصل است و از سمت دیگر به باتری. در مدلهای ساده موبایل آی سی شارژ و آی سی شارژ تغذیه یکی هستند. این آی سی یک ریزتراشه مهم است و در بخش برق تمامی گوشیها وجود دارد. دستگاههای آنالوگ نمونه وسیعی از دستگاههای آی سی شارژر باتری را با کارایی بالا ارائه میدهند.
آی سی تاچ گوشی
این آی سی با صفحه لمسی یا تاچ گوشی ارتباط دارد و وظیفه تنظیم حساسیت تاچ موبایل را بر عهده دارد. در صورت خرابی این قطعه تاچ گوشی کار نمیکند.
آی سی هارد
آی سی حافظه اطلاعات را روی گوشی ذخیره کرده و چنانچه این قطعه آسیب ببیند، نمیتوان از گوشی استفاده کرد. پیشنهاد میکنیم برای مشاهده قیمت و خرید ای سی هارد روی لینک مشخص شده کلیلک کنید.
آی سی دوربین
این آی سی دوربین و سی پی یو را هماهنگ میکند. در صورتی که آی سی دوربین خراب شود، عملکرد دوربین با مشکل مواجه خواهد شد.
آی سی وای فای و بلوتوث
این آی سی وظیفه مدیریت وای فای و بلوتوث را بر عهده دارد و در صورتی که خراب شود وای فای و بلوتوث از کار خواهد افتاد.
آی سی صوت
این آی سی اسپیکر و صوت را کنترل کرده و دستورات را از سی پی یو دریافت میکند. چنانچه آی سی صدا دچار مشکل شود، صدا در هنگام مکالمه منتقل نمیشود. این آی سی برای تولید سیگنالهای صوتی طراحی شده و این کار از طریق الکترونیک دیجیتال یا حالت مختلط انجام میشود.
امروزه استفاده از آی سیها رونق زیادی داشته و دستگاههای الکترونیکی متکی به تراشههای کامپیوتری هستند. به همین علت نیز کمبود این قطعه به عنوان یک بحران محسوب شده و در آن میزان تقاضا برای آی سی بیشتر از میزان عرضه این قطعه است، شما می توانید برای خرید انواع ای سی به فروشگاه ای سی استور مراجعه کنید. آی سی اندازه کوچکی دارد و ممکن است با عبور جریان بیش از حد آسیب دیده و دچار مشکل شود. همچنین آنها تعداد زیادی از دستگاه را روی یک تراشه سیلیکونی جمع میکنند.
سخن پایانی
در پایان مقاله آی سی چیست و چه کاربردی دارد، بهتر است بدانید که آی سی به عنوان مداری شناخته میشود که عناصر الکتریکی جدا نشدنی دارد و این عناصر به هم متصل هستند. آی سیها صفحه نازک سیلیکونی نیمه رسانا بوده و بر روی آن هزارها مقاومت کوچک، ترانزیستور و همینطور خازن ساخته میشود. علاوه بر آن کاربرد آی سی در حال گسترش است. آی سیها در بستههای محافظ قرار داشته و به راحتی امکان جمع شدن و همینطور مونتاژ بر روی صفحههای مدار چاپی را فراهم میکنند؛ بدین ترتیب از آسیب به دستگاهها محافظت میشود.
سوالات متداول
1- قانون مور چیست و چه ربطی به آی سی دارد؟
طبق قانون مور، تعداد ترانزیستورهای روی یک ریزتراشه تقریباً هر دو سال یکبار، دو برابر میشود که به افزایش تصاعدی در قدرت محاسباتی میانجامد. این روند باعث پیشرفت سریع آی سیها شده و یک اصل مهم در صنعت نیمه هادیها بوده است.
2- آیا آی سیها قابل تعویض یا ارتقا هستند؟
بله، اما به دلیل پیچیدگی و اتصالات لحیمشده، تعویض یا ارتقا آنها کار راحتی نیست و باید توسط یک فرد متخصص انجام شود.
3- آیا آی سیها میتوانند آسیب ببینند یا از کار بیفتند؟
بله؛ در اثر عواملی مانند تخلیه الکترواستاتیک (ESD)، ولتاژ بیش از حد، گرمای بیش از حد و نقص در ساخت، میتوانند آسیب ببینند یا از کار بیفتند.